Kalendarium początków turystyki i sportów zimowych w Siedmiogrodzie (do roku 1905)

Przywykliśmy początki zorganizowanej turystyki karpackiej wiązać z Tatrami, zapominając, że Karpaty to także Siedmiogród otoczony zewsząd górami. Góry te - tak jak i nasze Tatry - przyciągały do swego wnętrza ciekawych natury przedstawicieli wszelkich nacji zamieszkujących ich podnóża: Niemców, Węgrów, a potem Rumunów. W trakcie wgłębiania się w temat początków turystyki górskiej na terenach dzisiejszej Rumunii, natrafiłem na trochę danych tyczących siedmiogrodzkiego narciarstwa. Jak się okazuje w Europie są nie tylko Alpy i ewentualnie Tatry, ale również Munţii Cibinului i Munţii Făgăraşului. A nim na alpejskich szczytach stanęli na nartach Artl czy Paulcke, niejaki Andreas Berger śmiało sobie poczynał w Karpatach Południowych.

* * *

• 21.11.1857 - Pierwsza znana wycieczka zimowa z Schuler (dzisiaj Poiana Braşov) w masyw Postavărul - 1804 m, którą przedsięwzięli dwaj nadgimnazjaliści z Krukur: Eduard Gusbeth i Eduard Copony - późniejsi znani lekarze w Zinnenstadt.
  
  
• Lata siedemdziesiąte ubiegłego stulecia - Norwescy inżynierowie i robotnicy budujący linie kolejowe przez karpackie przełęcze (linię kolejową Braşov-Bucureşti budowano od 1873 roku) wprowadzili i używali nart. [m.in. - Gudbrand Gregersen]
  
  
• 1873-1882 - W miastach Siedmiogrodu istniało Towarzystwo Łyżwiarskie, zajmujące się sportami zimowymi.
  
  
• 1880 (?) - W 1920 roku "Revista automobilă" doniosła o istnieniu w roku 1880 towarzystwa narciarzy w Braşov (Kronstadt) o nazwie "Karpathia". Jeżeli wiadomość ta jest prawdziwa - byłaby to pierwsza organizacja narciarska poza Skandynawią.
  
  
• 1892 - Grupa narciarzy, której przewodniczył Carol Granzert, urządziła w Predeal biegi narciarskie: "Clăbucetele Predealului". Od tego roku pojawiają się coraz liczniejsze wzmianki o narciarzach.
  
  
• 1893 - "Hercules" donosi o "saneczkarstwie na nogach" uprawianym w wielu miejscowościach Siedmiogrodu, zwłaszcza w okolicy Cluj (Klausenburg, Kolozsvár) i w Bihor.
  
  
• 2-5.03.1893 - Andreas Berger dokonał zdumiewająco śmiałego osiągnięcia. Przebył na nartach stukilometrową trasę w górach Cibinului od Sibiu do Petroşani. Jedną noc spędził pod gołym niebem, a wszedł między innymi na Cindrel (2244 m) i Frumoasa (2168 m). Były to niewątpliwie jedne z pierwszych narciarskich wejść szczytowych poza Skandynawią, a zapewne pierwsze w Karpatach. (Chomiak i Howerlę zdobyto w 1897 roku, Krzyżne Liptowskie w 1903). Wyprawa Bergera była parokrotnie dłuższa niż, powszechnie znana i wymieniana we wszystkich publikacjach dotyczących historii narciarstwa, wyprawa z tegoż roku braci Branger z Davos do Arosy w Alpach. Andreas Berger był austriackim oficerem, znanym turystą i łowcą niedźwiedzi, korzystającym z nart w służbie wojskowej i na polowaniach. Jego narty miały ponad dwa metry długości i zaopatrzone były w wiązania rzemienne. Posługiwał się kijem mierzącym również niemal dwa metry.
  
  
• 04.1893 - Grupa turystów weszła na Negoiu (2535 m) w Făgăraşu, uważany ówcześnie za najwyższy szczyt Karpat Południowych. W wejściu używali częściowo nart, a następnie dokonali zjazdu, co dowiodło korzyści z korzystania nart w wysokogórskim terenie, wbrew temu co uważał ówcześnie m.in. Theodor von Wundt, jeden z pionierów alpinizmu zimowego, znany również z Tatr (pierwsze wejścia zimowe na Łomnicę i Lodowy).
  
  
• 1895 - Pierwsze zawody w Siedmiogrodzie. V. Huliţa, L. Birkaş i E. Toperţer przebyli trzydziestopięciokilometrową trasę Cluj-Turda w pięć i pół godziny.
  
  
• Przełom stuleci - Centrami narciarskimi były: Braşov, Cluj, Sibiu, dolina Prahovei, a narciarstwo uprawiano głównie w górach: Postăvarul, Piatra Mare, Bucegi, Piatra Craiului.
  
  
• 1905 - W Braşov powstała, zapewne pierwsza w Karpatach, organizacja narciarska: Kronstädter Skivereinigung - KSV (Kronsztadzkie Towarzystwo Narciarskie). Założyło je czterdziestu entuzjastów narciarstwa. W pierwszym roku istnienia należało doń dziewięć kobiet, a trzon towarzystwa stanowili: lekarz S. Gusbeth, profesor W. Dick, J. Fromm, E. Kamner, Vogel i Thomas. Pierwszym prezesem był Joseph Kolbe.

* * *

Na zakończenie przytoczmy cytat z rocznika MKE (Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego) z 1905 roku.

Jeśli lękacie się nauki opanowania nart, musimy nadmienić, że jest to drobnostka. (...) Potrzeba jedynie - tak jak w końcu w każdym innym sporcie - dobrej woli odwagi i uporu, i tak już po kilku godzinach prób biegają na nartach nawet dzieci, kobiety i starsi mężczyźni.

Piśmiennictwo

• Gheorghe Epuran, Urme de schi peste veacuri, Bucureşti 1958.
• Toni Hiebeler, Die große Verwandlung durch den Skilauf, [w:] Das große Ostalpenbuch, Wien und München 1969, ss. 182-197.
• "Jahrbuch des Siebenbürgischen Karpathenvereins", tom 15, Hermannstadt 1895.
• Michael Kroner, Auf staub freien Bahnen, "Komm mit", Bukarest 1975, ss. 196-199.
• "Magyarországi Kárpátegyesület Évkönyve", tom 32, Igló 1905.
• Erhard Mathias, "...unangenehm ist nur wieder auf die Beine zu kommen", "Komm mit", Bukarest 1972, ss. 285-288.
• Ion Matei, Marea aventură a schiului, Bucureşti 1982.